Waloryzacja świadczeń – kiedy jest możliwa? 

Każde zagadnienie związane z pieniędzmi jest interesujące, zwłaszcza teraz – gdy inflacja oraz podwyżki cen nieustannie nam towarzyszą. Jednym z instrumentów, który służy do walki z inflacją jest waloryzacja świadczeń. To proces, który polega na przeliczaniu wartości pieniężnej w związku ze zmianą siły nabywczej pieniądza. W dzisiejszych czasach, gdy ceny mogą się różnie kształtować, zrozumienie, kiedy i dlaczego stosuje się waloryzację, staje się istotne zarówno dla firm, jak i dla osób indywidualnych. Z artykułu dowiesz się:

  • Czym jest świadczenie pieniężne?
  • Czym jest waloryzacja świadczeń?
  • Kiedy jest możliwa?
  • Jakie są rodzaje waloryzacji?

Zapraszam do lektury!

Czym jest świadczenie pieniężne?

Świadczenie pieniężne polega na przekazaniu z majątku dłużnika do majątku wierzyciela sumy pieniężnej. Suma pieniężna to nic innego, jak określona wartość majątkowa wyrażona w jednostkach pieniężnych np. 100 złotych polskich.

Jeśli mowa o spełnianiu świadczeń pieniężnych, musisz wiedzieć, że w tym kontekście obowiązuje zasada nominalizmu. Polega ona na zapłacie sumy nominalnej, czyli kwoty, na jaką opiewał dług w chwili jego powstania. Zasada nominalizmu dotyczy wyłącznie zobowiązań pieniężnych w ścisłym znaczeniu, gdzie przedmiotem zobowiązania od samego początku (od momentu powstania zobowiązania) jest suma pieniężna. Zgodnie z tą zasadą, zapłata sumy nominalnej oznacza spełnienie świadczenia i zakończenie zobowiązania. Zasada ta jest rozumiana dość rygorystycznie, co może prowadzić do pokrzywdzenia wierzyciela, zwłaszcza, gdy szaleje inflacja.

Przykład: Staś pożyczył Jankowi 1000 zł na zakup telefonu już 4 lata temu. Staś po upływie tego czasu oddał 1000 złotych, ale z powodu inflacji ta kwota ma już zupełnie inną wartość. Mówiąc w uproszczeniu: 1000 zł sprzed 4 lat to nie to samo 1000 zł z teraz. 🙂

Czym jest waloryzacja świadczeń?

Waloryzacja to proces przeliczania wartości świadczenia pieniężnego w związku ze zmianą siły nabywczej pieniądza między powstaniem a wygaśnięciem zobowiązania.

Celem tego procesu jest zapewnienie wierzycielowi równowartości ekonomicznej zobowiązania z chwili jego powstania, uwzględniając ewentualne zmiany siły nabywczej pieniądza. Stanowi to odstępstwo od zasady nominalizmu, która zobowiązuje do zapłaty długu w takiej wysokości, na jaką opiewał on w chwili jego powstania.

Oznacza to, że jeżeli w okresie między powstaniem zobowiązania opiewającego na świadczenie pieniężne, a jego wykonaniem, nastąpiła zmiana siły nabywczej pieniądza, wierzyciel powinien otrzymać inną (większą/mniejszą) sumę pieniędzy od tej, na jaką pierwotnie opiewało zobowiązanie pieniężne.

Kiedy waloryzacja świadczeń jest możliwa?

Świadczenia pieniężne mogą być waloryzowane na podstawie:

  • umowy,
  • orzeczenia sądowego,
  • ustawy.

Trzeba mieć na uwadze, że niedopuszczalna jest waloryzacja świadczeń pieniężnych, których wysokość została uregulowana w przepisach wyrażających normy bezwzględnie wiążące.

Jakie są rodzaje waloryzacji?

Waloryzacja umowna

Waloryzacja umowna stanowi przejaw zasady swobody umów. Strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości.

Takie zastrzeżenie to klauzula waloryzacyjna. Jak już wspomniałem, polega ona na tym, że strony mają możliwość zawrzeć w umowie postanowienie określające wysokość świadczenia pieniężnego za pomocą miernika wartości, innego niż pieniądz.

Co ważne, mimo ustanowienia alternatywnego przelicznika, obie strony pozostawiają pieniądz jako przedmiot świadczenia. Odnoszą je tylko do określonego miernika wartości – zakładając, że jego stabilność przewyższa stabilność pieniądza.

Na podstawie tych mierników, możemy wyróżnić kilka rodzajów klauzul waloryzacyjnych:

  • Klauzule walutowe – przyjmują za miernik inną walutę niż ta, na którą opiewa zobowiązanie pieniężne.
  • Klauzule towarowe – za miernik wartości przyjmuje się cenę określonego towaru (np. A zobowiązuje się płacić B za gaz w wysokości ceny 2 baryłek ropy w dniu wymagalności).
  • Klauzule indeksowe – za miernik wartości przyjmuje się wartość jakiegoś wskaźnika np. WIG.
  • Klauzula złota – dłużnik ma zapłacić tyle pieniędzy, ile w dniu wymagalności wynosi cena określonej ilości złota.
  • Klauzula uposażenia – za miernik wartości przyjmuje się minimalną/średnią płacę (np. krajową).

Przedsiębiorco – może Cię też zaciekawić artykuł o karach umownych.

Waloryzacja ustawowa

Waloryzacja ustawowa następuje przez samo spełnienie się zdarzeń wskazanych w ustawie. Dochodzi do niej bardzo rzadko, gdyż ustawodawca przestrzega raczej zasady nominalizmu. Dlatego waloryzacja ustawowa jest możliwa tylko poprzez:

  • dokonanie zmiany ustawą waloryzacyjną, 
  • uregulowanie waloryzacji wprost w ustawie. Taki przepis można znaleźć w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, gdzie przewidziano coroczną waloryzację rent i emerytur od dnia 1 marca.

Waloryzacja sądowa

W razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, sąd może zmienić wysokość lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego. Następuje to po rozważeniu interesów stron, biorąc pod uwagę zasady współżycia społecznego.

Sąd uzyskuje kompetencję do wydania orzeczenia waloryzacyjnego, gdy spełnione są 2 przesłanki:

  1. Nastąpiła istotna zmiana siły nabywczej pieniądza. Zmiana siły nabywczej musi nastąpić po powstaniu zobowiązania, czyli podczas trwania stosunku zobowiązaniowego. Niedopuszczalna jest bowiem waloryzacja zobowiązań spełnionych, a więc takich, które już wygasły. Warto wiedzieć, że jeżeli po wydaniu orzeczenia dłużnik nadal spóźnia się z zapłatą świadczenia, sąd może wydać ponowne orzeczenie waloryzacyjne. Co więcej – jeśli strony w umowie zawarły klauzulę waloryzacyjną, to nie stanowi ona przeszkody do zastosowania waloryzacji sądowej!
  2. Żądanie strony stosunku zobowiązaniowego skierowane do sądu. Sąd nie może orzekać w tych sprawach z urzędu.W tym miejscu trzeba wspomnieć o pewnym ograniczeniu, które na przedsiębiorców nakłada art. 358(1) §4 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z nim, z żądaniem waloryzacji nie może wystąpić strona prowadząca przedsiębiorstwo, jeżeli świadczenie pozostaje w związku z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa.

Podsumowanie

Dzięki waloryzacji możliwe jest utrzymanie realnej wartości ekonomicznej świadczenia pieniężnego na niezmienionym poziomie. Jest ona możliwa w przypadku istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza, która nastąpiła między powstaniem a wygaśnięciem zobowiązania. Waloryzację świadczenia można przeprowadzić na podstawie umowy, orzeczenia sądu lub ustawy.

________________________________________________________

Autor wpisu: radca prawny Tomasz Cudnoch

Chciałbyś dokonać waloryzacji, ale nie wiesz, jak?
Skontaktuj się ze mną:
+48 509 100 326
kancelaria@cudnoch.eu

  1. Administratorem Pani/Pana danych osobowych zebranych w trakcie korespondencji za pomocą formularza kontaktowego jest Kancelaria Radcy Prawnego Tomasz Cudnoch z siedzibą przy ul. Kalinowej 2 B, 62-070 Dąbrówka, NIP 7822258136, REGON 302031432. Z Administratorem może Pani/Pan skontaktować się pisząc na adres e-mail kancelaria@cudnoch.eu lub telefonując pod numer 509 100 326.
  2. Podstawą prawną przetwarzania Pani/Pana danych osobowych jest art. 6 ust. 1 lit. b) RODO tj. realizacja umowy lub podjęcie czynności przed zawarciem umowy oraz art. 6 ust. 1 lit. f) tj. prawnie uzasadniony interes Administratora tj. chęć udzielenia odpowiedzi na Pani/Pana pytanie.
  3. Pani/Pana dane osobowe będą przetwarzane przez okres niezbędny do zawarcia umowy, przedstawienia oferty handlowej, udzielenia odpowiedzi na pytanie i mogą być przechowywane do upływu okresu realizacji umowy i przedawnienia roszczeń z umowy.
  4. Ma Pani/Pan prawo żądania od Administratora dostępu do swoich danych osobowych, ich sprostowania (poprawienia), aktualizowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania danych osobowych oraz przenoszenia danych do innego Administratora danych
  5. Ma Pani/Pan prawo wniesienia skargi do Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych, gdy uzna Pani/Pan, iż przetwarzanie danych osobowych narusza obowiązujące przepisy prawa.
  6. Pani/Pana dane osobowe nie podlegają zautomatyzowanemu podejmowaniu decyzji, w tym profilowaniu.
  7. Podanie danych osobowych jest dobrowolne, jednak brak ich podania spowoduje niemożność podjęcia czynności przed zawarciem umowy, realizacji umowy, przedstawienia oferty handlowej, udzielenia odpowiedzi na pytanie.
  1. Administratorem Pani/Pana danych osobowych zebranych w trakcie korespondencji za pomocą formularza kontaktowego jest Kancelaria Radcy Prawnego Tomasz Cudnoch z siedzibą przy ul. Kalinowej 2 B, 62-070 Dąbrówka, NIP 7822258136, REGON 302031432. Z Administratorem może Pani/Pan skontaktować się pisząc na adres e-mail kancelaria@cudnoch.eu lub telefonując pod numer 509 100 326.
  2. Podstawą prawną przetwarzania Pani/Pana danych osobowych jest art. 6 ust. 1 lit. b) RODO tj. realizacja umowy lub podjęcie czynności przed zawarciem umowy oraz art. 6 ust. 1 lit. f) tj. prawnie uzasadniony interes Administratora tj. chęć udzielenia odpowiedzi na Pani/Pana pytanie.
  3. Pani/Pana dane osobowe będą przetwarzane przez okres niezbędny do zawarcia umowy, przedstawienia oferty handlowej, udzielenia odpowiedzi na pytanie i mogą być przechowywane do upływu okresu realizacji umowy i przedawnienia roszczeń z umowy.
  4. Ma Pani/Pan prawo żądania od Administratora dostępu do swoich danych osobowych, ich sprostowania (poprawienia), aktualizowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania danych osobowych oraz przenoszenia danych do innego Administratora danych
  5. Ma Pani/Pan prawo wniesienia skargi do Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych, gdy uzna Pani/Pan, iż przetwarzanie danych osobowych narusza obowiązujące przepisy prawa.
  6. Pani/Pana dane osobowe nie podlegają zautomatyzowanemu podejmowaniu decyzji, w tym profilowaniu.
  7. Podanie danych osobowych jest dobrowolne, jednak brak ich podania spowoduje niemożność podjęcia czynności przed zawarciem umowy, realizacji umowy, przedstawienia oferty handlowej, udzielenia odpowiedzi na pytanie.

test

secretcats.pl - tworzenie stron internetowych