Premia, nagroda a dodatek – czym się różnią?

Dobrze jest wiedzieć dużo, ale warto wiedzieć wszystko o swoim wynagrodzeniu! Często słyszy się, że ktoś dostał premię np. świąteczną lub przepracował 10 lat w jednym miejscu i otrzymał korzyść finansową! Premia, nagroda, a dodatek – czym się różnią? Przeczytaj artykuł, a przekonasz się, że nie są tym samym!

Czym jest premia?

Premia to jeden z najbardziej rozpowszechnionych składników wynagrodzenia. Charakteryzują ją trzy elementy min. to, że jest:

uzupełniającym składnikiem wynagrodzenia za pracę. Zawsze występuje obok innych jego składników, a zwłaszcza wynagrodzenia zasadniczego;
niestałym składnikiem wynagrodzenia pracowniczego – tylko za okresy, w jakich wystąpiły okoliczności będące przesłankami premii;
świadczeniem obowiązkowym, które przysługuje pracownikowi z tytułu ekwiwalentu za określone wyniki w pracy indywidualnej i zespołowej w danym okresie. W razie uzyskania tych wyników pracownik ma roszczenie o zapłatę premii.

Prawo do premii powstaje w razie wystąpienia okoliczności przewidzianych w regulaminach premiowania. To dokument, który stanowi integralną część przepisów dotyczących wynagrodzeń. Zespół przesłanek, od których zależy nabycie premii, tworzy tzw. układ warunkujący premii. W jego skład wchodzą:

przesłanki pozytywne, czyli konkretne zdarzenia warunkujące nabycie prawa do premii przez konkretnego pracownika za dany okres w wyznaczonej wysokości.
przesłanki negatywne, czyli okoliczności, które sprawiają, że pracownik nawet przy spełnieniu przesłanek nie ma prawa do premii.

Premii nie należy mylić z pieniężną nagrodą pracowniczą, chociaż nawet przepisy określają niekiedy mianem nagrody to, co w istocie jest premią („nagroda” z zysku).

Czym jest nagroda?

Zasadnicza różnica między premią a nagrodą polega na tym, że w przypadku spełnienia warunków określonych w regulaminie premiowania, pojawia się roszczenie o premię. W sytuacji, gdy pracodawca odmówi wypłaty premii pracownikowi, który spełnił regulaminowe warunki. Pracownik może dochodzić roszczenia o premię przed organami powołanymi do rozstrzygania sporów ze stosunku pracy. Może się domagać jej wypłaty dopiero wtedy, gdy zostanie mu ona przyznana – według uznania – przez pracodawcę.

Przeciwstawianie sobie tzw. premii regulaminowych i uznaniowych jest błędne. Jeśli świadczenie ma charakter premii, zawsze będzie to premia regulaminowa. Z kolei świadczenie uzależnione od decyzji pracodawcy (tzw. premia uznaniowa) stanowi nagrodę, a nie premię. Premia jest składnikiem wynagrodzenia, natomiast nagroda – nie.

Nagroda pieniężna stanowi świadczenie nieobowiązkowe, które może, lecz nie musi być udzielone pracownikowi przez pracodawcę. Przesłanką nabycia prawa do nagrody jest akt przyznania jej pracownikowi przez pracodawcę, czyli jednostronne oświadczenie woli pracodawcy. Złożenie tego oświadczenia i określenie wysokości nagrody pozostawione jest uznaniu pracodawcy, niepodlegającemu kontroli organów rozstrzygających spory ze stosunku pracy.

Kiedy przyznaje się premię, a kiedy nagrodę?

O tym, czy dane świadczenie jest premią czy nagrodą, decyduje nie nazwa, pod jaką to świadczenie występuje, lecz warunki jego nabycia. Jeżeli z przepisów wynika, że jest to świadczenie obowiązkowe należące się pracownikowi w razie spełnienia przesłanek określonych w przepisach i specjalnych regulaminach, mamy do czynienia z premią, nawet wtedy, gdy świadczenie to jest nazywane nagrodą.

Czym jest dodatek do wynagrodzenia?

Dodatki do wynagrodzenia przysługują obok wynagrodzenia pracowniczego. Podstawą ich wypłacenia może być kodeks pracy lub ustawa, a także regulamin wynagradzania lub układ zbiorowy pracy. Na podstawie przepisów prawa pracy możemy wyróżnić trzy dodatki:

za pracę w nadgodzinach, – Dopłaty do wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych, zwane w Kodeksie dodatkiem do wynagrodzenia, uzasadnia się większą intensywnością wysiłku pracownika pracującego ponad normalny czas pracy. Mają one ponadto przeciwdziałać – przez podnoszenie kosztów własnych pracodawcy – nad‐ miernemu stosowaniu pracy w nadgodzinach.
dodatek za pracę w porze nocnej,
dodatek za pracę w niedziele i święta,

Czy są jeszcze inne składniki dodatkowe?

Poniższe składniki nie są elementem obowiązkowym i nie przysługują każdemu pracownikowi. Zakład pracy może sam w układzie zbiorowym wprowadzić np. dodatek stażowy. Jednak należy mieć na uwadze, że nie jest to element obligatoryjny. Dodatkowo, wprowadzenie takich przepisów ma za zadanie polepszać sytuację pracownika i warunki jego wynagrodzenia. Do najbardziej znanych dodatków możemy zaliczyć:

Dodatek funkcyjny – świadczenie przyznawane osobom zatrudnionym na określonych stanowiskach. Wiąże się to z pełnioną funkcją oraz realizacją dodatkowych zadań. Z reguły są to stanowiska menedżerskie i kierownicze.
Dodatek stażowy – to obowiązkowy dodatek, który jest wypłacany pracownikom sfery budżetowej i przysługuje za określony staż pracy. Do takich pracowników zaliczamy: nauczycieli, urzędników, funkcjonariuszy czy pielęgniarki.
Dodatek za znajomość języków obcych – dodatek uregulowano w rozporządzeniu i przysługuje pracownikowi zatrudnionemu na stanowisku, na którym posługiwanie się językiem obcym jest niezbędne.
Dodatek za pracę w warunkach szkodliwych, uciążliwych i niebezpiecznych – jeśli warunki w jakich pracuje pracownik są szkodliwe dla jego zdrowia to przysługuje mu dodatek.

Czym jest dodatek wyrównawczy?

Dodatek wyrównawczy – jest szczególnym świadczeniem, wypłacanym w sytuacjach, gdy pracownik, z przyczyn od siebie niezależnych, zostaje przeniesiony do pracy niżej zaszeregowanej (z reguły lżejszej). Założeniem dodatku jest wyrównanie różnicy między wynagrodzeniem z okresu poprzedzającego przeniesienie a wynagrodzeniem za aktualnie wykonywaną pracę. Dodatek wyrównawczy przysługuje w szczególności:

- pracownicy w ciąży (art. 179 § 4 k.p.);
- pracownikowi, u którego stwierdzono objawy choroby zawodowej (art. 230 k.p.)
- pracownikowi, u którego stwierdzono niezdolność do wykonywania dotychczasowej pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej (art. 231 k.p.);
- pracownikom objętym szczególną ochroną przed wypowiedzeniem, którym na podstawie art. 5 ust. 5 i 6 ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania stosunku pracy z przyczyn niedotyczących pracowników wypowiedziano warunki pracy lub płacy.

Podsumowanie – premia, nagroda a dodatek – czym się różnią?

Premia, nagroda, a dodatek – czym się różnią? Premia, jako uzupełniający element, jest uzależniona od osiągnięcia określonych wyników zgodnie z regulaminem premiowania. Nagroda, natomiast, jest świadczeniem nieobowiązkowym, przyznawanym według uznania pracodawcy. Dodatki, takie jak za pracę w nadgodzinach czy w warunkach specjalnych, są regulowane przepisami prawa pracy lub układami zbiorowymi. Każdy z tych składników ma swoje warunki przyznawania, a zrozumienie tych różnic jest kluczowe dla efektywnego zarządzania wynagrodzeniem. Pracownicy powinni być świadomi, że premia wymaga spełnienia określonych kryteriów, nagroda jest decyzją pracodawcy, a dodatki związane są z konkretnymi warunkami pracy.