Nadgodziny to nie tylko praca ponad ustaloną normę czasu pracy pracownika. Występują one wyłącznie na wyraźne polecenie pracodawcy. Oznacza to, że pracą w godzinach nadliczbowych nie będzie czas spędzony w pracy ponad normę przez pracownika, który zrobił to z własnej inicjatywy, bez wiedzy pracodawcy.
Zachęcam Cię do przeczytania tego artykułu, jeśli zastanawiasz się:
- Czym są nadgodziny z punktu widzenia prawa?
- Jakie dodatki przewiduje się w zamian za pracę ponad podstawowy wymiar czasu pracy pracownika?
- Ile wynosi maksymalna ilość nadgodzin dla każdego pracownika?
- Co przysługuje pracownikowi za przepracowane nadgodziny: czas wolny, a może wynagrodzenie?
Praca w godzinach nadliczbowych
Podstawowy wymiar czasu pracy pracownika zatrudnionego na pełen etat wynosi 8 godzin w ciągu dnia. Jest to zatem 40 godzin w ciągu tygodnia pracy, przy czym rozumie się go jako pięć dni, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym czterech miesięcy. Jednak dokładny wymiar czasu pracy dla konkretnego pracownika powinien być regulowany w umowie o pracę.
Zatem o pracy w godzinach nadliczbowych będziemy mówić zawsze wtedy, gdy przekroczono wymiar czasu pracy danego pracownika.
Nadgodziny – co na ten temat mówią przepisy?
Zgodnie z treścią art. 151 Kodeksu pracy (dalej: KP):
§ 1. Praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy, stanowi pracę w godzinach nadliczbowych.
W tym miejscu warto również dodać, iż zgodnie z KP godziny nadliczbowe są dopuszczalne wyłącznie w razie:
- konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii,
- szczególnych potrzeb pracodawcy (jednak nie dotyczy to pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których występują przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń lub natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia).
Maksymalny wymiar nadgodzin dla poszczególnego pracownika
Niewiele pracodawców zdaję sobie sprawę z tego, że konkretny pracownik nie może przekroczyć wskazanego w przepisach wymiaru nadgodzin w roku. Ustawodawca – w celu ochrony interesów i zdrowia pracowników – przewidział w tym zakresie pewne limity. Mianowicie, co do zasady, praca w godzinach nadliczbowych nie może przekroczyć dla poszczególnego pracownika 150 godzin w roku kalendarzowym.
W układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w umowie o pracę, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy, jest dopuszczalne ustalenie innej liczby godzin nadliczbowych w roku kalendarzowym niż 150. Kwestia ta zależy od zgody pracodawcy i pracownika. Ustalając jednak nowy limit roczny, pracodawca musi pamiętać o limicie tygodniowym. Pracownik nie może bowiem pracować dłużej niż 48 godzin tygodniowo. Liczba ta zawiera już ewentualne godziny nadliczbowe.
W przypadku pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy strony (pracodawca i pracownik) ustalają w umowie o pracę dopuszczalną liczbę godzin pracy ponad określony w umowie wymiar czasu pracy.
Co przysługuje pracownikowi za nadgodziny?
Kwestię tę regulują kolejne przepisy KP. Co do zasady przyjmuje się, że za nadgodziny pracownikowi przysługuje dodatkowe wynagrodzenie (oprócz normalnego). Jego wysokość będzie zależała od tego, w jakim dniu pracownik przekroczył normę standardowego wymiaru czasu pracy.
Pracownikowi przysługuje dodatek pieniężny w wysokości:
- 100% wynagrodzenia – za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w nocy, w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy oraz w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub w święto;
- 50% wynagrodzenia – za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w każdym innym dniu niż określone powyżej.
Czas wolny w zamian za nadgodziny
W zamian za czas przepracowany w godzinach nadliczbowych pracodawca może udzielić pracownikowi w tym samym wymiarze czasu wolnego od pracy:
- na pisemny wniosek pracownika,
- z własnej inicjatywy, najpóźniej do końca okresu rozliczeniowego, w wymiarze o połowę wyższym niż liczba przepracowanych godzin nadliczbowych, jednakże nie może to spowodować obniżenia wynagrodzenia należnego pracownikowi za pełny miesięczny wymiar czasu pracy.
Nadgodziny – czas wolny czy wynagrodzenie? Podsumowanie
Pracownik, którego wymiar czasu pracy przekroczył normę, może otrzymać dodatkowe wynagrodzenie albo czas wolny. Ich wysokość/ilość (dodatku pieniężnego/dni wolnych) obliczana jest na podstawie zasad określonych w KP. Na zakończenie warto również podkreślić, że pracownik spośród tych dwóch dostępnych opcji może wybrać tylko jedną. Może on albo otrzymać dodatkowe wynagrodzenie, albo dodatkowe dni wolne od pracy.
Jeśli jesteś pracodawcą lub pracownikiem, może Cię także zainteresować ten artykuł z tematyki prawa pracy: Jak zwolnić pracownika zgodnie z prawem?
______________________________________________________
Autor wpisu: radca prawny Tomasz Cudnoch
Potrzebujesz pomocy prawnej w zakresie nadgodzin?
Skontaktuj się ze mną:
+48 509 100 326
kancelaria@cudnoch.eu